Sluit indien mogelijk aan op een warmtenet en ga van het gas af. De huidige warmtenetten zijn meestal nog afhankelijk van fossiele bronnen, maar op termijn kunnen warmtenetten goed gevoed worden met duurzame warmtebronnen, zoals geothermie. Informeer bij je gemeente naar ontwikkelingsplannen voor warmtenetten in het gebied.

Aardwarmte, ofwel geothermie, is duurzame warmte die wordt gewonnen uit aardlagen op dieptes tussen de 500 en 4.000 meter. Een warmtewisselaar transporteert het water in een warmtenet voor verwarming van gebouwen of de glastuinbouw.

Onderzoek van AgentschapNL (nu RVO) heeft aangetoond dat actief energiebeheer 5 tot 10% besparing op het totale energieverbruik oplevert. Deze besparingstip gaat over het analyseren van het energieverbruik met gegevens van slimme meters en grootverbruikmeters.

Als de ketel die het procesbad verwarmt, ook de bedrijfshal verwarmt is een aparte hoogrendementsketel 107 (HR107-ketel) met warmtewisselaar voor het procesbad een energiezuinige oplossing.

Een grote cv-ketel die ook warm tapwater verzorgt is inefficiënt. Zo ook een verwarmingsketel die buiten het stookseizoen alleen voor de productie van warm tapwater in bedrijf is. Wek het warm tapwater met een aparte ketel of gasgestookte boiler op.

In bedrijfsruimtes waar regelmatig voertuigen in en uit moeten, kan veel energie bespaard worden door de deur te automatiseren. Er moet dan een elektromotor zijn voor de deurbediening, en een naderingsschakelaar voor het open en dicht gaan. Overigens geldt dat als de medewerkers normaal gesproken al gedisciplineerd met de deuren omgaan, de terugverdientijd van deze maatregel vrij lang is. Let wel: de naderingsschakelaar moet zo zijn afgesteld dat de deur niet reageert op langsrijdende voertuigen. De deur moet om veiligheidsredenen ook met de hand kunnen worden geopend.

De ventilatieschuif wordt geopend aan het eind van het bakproces en wordt weer gesloten vlak voor het openen van de ovendeur. Door de schuif te automatiseren wordt overmatige ovenventilatie voorkomen dit leidt tot een besparing van 3% op het gasgebruik van de oven.

Pas een automatische regeling van de luchtovermaat toe op basis van de temperatuur- of zuurstofcorrectie.

Door een onzichtbare, slechts 1 à 2 moleculen dikke, vloeistof over het zwembadwater te verspreiden wordt de verdamping tegengegaan. Het betreft een organische vloeistof die onschadelijk is voor mens en apparatuur. Internationaal wordt vloeibare zwembadafdekking al meer dan 20 jaar toegepast, in Nederland nu ook door diverse partijen.

Onder goed douchen wordt verstaan minimaal 15 seconden bij een behoorlijke temperatuur – óók als eerder op de dag (thuis) al is gedoucht – om haargel, cosmetica, crèmes, zweet en urine af te spoelen. Let ook op het gebruik van schone badkleding.

Betonkernactivering (BKA) is het verwarmen of koelen van een ruimte door water te pompen door leidingen in de kern van een betonnen vloer of plafond (en niet vlak onder het vloeroppervlak, zoals bij vloerverwarming). BKA werkt met Lage Temperatuur Verwarming (LTV) en Hoge Temperatuur Koeling (HTK). Doordat de watertemperaturen weinig afwijken van de omgevingstemperatuur, is er minder energie nodig dan bij een conventionele klimaatinstallatie.

Zorg dat jouw WKO (Warmte-Koude Opslag) goed wordt benut, hier valt vaak veel efficiëncy-winst te halen. Dat kan door een combinatie van monitoring, inregeling en fysieke aanpassingen. Vooral in de eerste jaren na installatie is dit belangrijk, maar ook als de warmte- of koudevraag in een pand verandert of door andere wijzigingen. Aanpassingen kunnen regeltechnisch zijn of fysieke aanpassingen in leidingen, sensoren en pompen.

Ruimtes die onderling verbonden zijn maar verschillende functies en klimaateisen hebben, worden van elkaar gescheiden met flappen, snelsluitende deuren of losse wanden. Door de compartimentering kan op geconcentreerde wijze aan de warmte- of koudebehoefte worden voldaan en wordt dus minder ruimte nodeloos verwarmd of gekoeld. Dat betekent altijd een energiebesparing.

Voorbeelden van te compartimenteren ruimten: een doelgroepenbassin of een bassin bestemd voor peuterzwemmen. In veel gevallen is compartimentering met scheidingswanden eenvoudig bouwkundig te realiseren. Gemiddeld kan 10 tot 20% op het jaarlijkse gasverbruik van dat compartiment worden bespaard. Daarnaast wordt ook het binnenklimaat beter regelbaar, waardoor het comfort zal toenemen.

Lekkende condenspotten is een belangrijke oorzaak van energieverlies in een stoomsysteem. Laat daarom de condenspotten minstens 1 keer per jaar nakijken. Om een goede werking van condenspotten vast te stellen zijn metingen met stethoscoop of ultrasone detectie nodig. Deze metingen moeten door specialisten worden uitgevoerd.

Controleer – in meerdere seizoenen en op meerdere momenten van de dag – het functioneren van de regeling(en) van de cv-installatie. Een eerste indicatie verkrijg je door de temperatuur van het cv-water te controleren. Controleer – indien aanwezig – ook de data die de cv-regelapparatuur weergeeft. Vraag je installateur om hulp als je vermoedt dat de cv-installatie niet goed geregeld is.

Verbeter de warmteoverdracht in de bakruimte door een luchtstroom (convectie) in bakruimte te brengen. De oven wordt dan voorzien van een ventilator die aan de ene kant van de bakruimte lucht wegzuigt en aan de andere kant inblaast. Door de betere warmteoverdracht kan de oventemperatuur worden verlaagd. Een bijkomend voordeel is dat convectie betere sturing van de bakproces mogelijk maakt door koppeling aan computersturing.

Door buiten openingstijden het zwembad af te dekken, kan verdamping tot wel 98% beperkt worden. Het afdekken hoeft niet met een dik isolerende deken, een eenvoudige folie (bijvoorbeeld folie met luchtbubbels) heeft al effect. Minder verdamping betekent minder water- en warmteverlies. Ook zal de luchtvochtigheid lager zijn. Een lagere luchtvochtigheid bespaart op ventilatiekosten (bij een vochtgeregelde ventilatie) en de verwarmingskosten van de ruimte; vochtige lucht heeft namelijk meer energie nodig om op temperatuur te blijven.

Een veel voorkomend probleem in bedrijfspanden is optrekkend vocht vanuit de kruipruimte. Door optrekkend vocht wordt de luchtvochtigheid in de werkruimte hoog. Vaak heeft dit ook stankoverlast tot gevolg. Ook zorgt het verwarmen van vochtige lucht voor een hoger energieverbruik. Het afdekken van de bodem voorkomt dit. De meeste bodemafdekkers hebben ook isolerende werking, wat het energieverbruik voor verwarming verder terugdringt.

Door buiten openingstijden het buitenbassin af te dekken kan verdamping tot wel 98% beperkt worden. Minder verdamping betekent minder water- en warmteverlies.

Beperk warmteverlies door de dichtsbijzijnde heater automatisch uit te schakelen wanneer de bedrijfsdeur geopend is.

Deuren tussen ruimtes die van temperatuur verschillen, moeten bij voorkeur snel gesloten worden. Voorzie ze van een deurdranger.

Een geiser verwarmt water wanneer het bij een tappunt gevraagd wordt. Er wordt geen voorraad water warm gehouden, zoals bij een gas- en elektrische boiler wel het geval is. Er zijn dus geen stilstandsverliezen. Een doorstroomtoestel heeft daarom over het jaar heen een hoger rendement dan een voorraadtoestel.

Voorzie douches van drukknoppen. Dit beperkt de afgiftetijd van warm water.

Zolang de vochtigheid van het hout boven de 25% ligt is (vanuit oogpunt van tijd en energieverbruik) een hoge luchtsnelheid (ongeveer 2,5 m/s) nodig. Als de vochtigheid lager is dan 25%, dan kan de luchtsnelheid worden verlaagd. Dit levert een forse energiebesparing op bij gelijkblijvende droogtijd.

Om het droogproces te versnellen en het energieverbruik te beperken, kan infrarood droging (IR-droging) worden toegepast voor kleine onderdelen.

Aardgas is een eindige bron en draagt bij aan het klimaatprobleem. Kies daarom bij voorkeur voor een verwarmingssysteem zonder aardgas of een hybride-systeem dat het aardgasverbruik flink vermindert.

Infraroodpanelen zijn soms een alternatief voor aardgasgestookte verwarming 1) in ruimten met beperkte gebruikstijden, 2) in ruimten waar mensen in een klein deel van de ruimte werken en 3) als aanvulling op lagetemperatuurverwarming (bijvoorbeeld met warmtepomp) in matig geïsoleerde gebouwen, waar de lagetemperatuurverwarming op zeer koude dagen het gebouw onvoldoende kan opwarmen. Ze zijn minder geschikt in ruimten die volledig en continu verwarmd moeten worden.

Een waakvlam zorgt bij traditionele ovens voor de ontsteking en brandt continu. Bespaar gas door elektronische (piëzo) ontsteking toe te passen. Deze maatregel leidt tot een besparing van 5-10% van het gasverbruik van de ovens.

Energiemanagement houdt in dat je inzicht hebt in het energieverbruik en mogelijke besparingen binnen jouw bedrijf of organisatie en stuurt op het beheersen en verminderen van (fossiel) energieverbruik. Energiemanagement is een doorlopend proces. De basis wordt gevormd door een Plan-Do-Check-Act cyclus.

Tijdens nieuwbouw en verbouw is het zeer rendabel om energiebesparende maatregelen te nemen, omdat de meerkosten dan relatief laag zijn. Stichting Stimular heeft daarom de website “Kansen bij Verkassen” ontwikkeld. Kansen bij Verkassen helpt met 300 adviezen voor alle fasen: van locatiekeuze tot en met verhuizing. Deze geven snel inzicht in jouw kansen voor duurzaamheid en kostenbesparing. Kansen bij Verkassen bespaart je veel uitzoekwerk en voorkomt gemiste kansen!

Terrasverwarmers verbruiken energie voor het verwarmen van de buitenlucht. Hierbij gaat als vanzelfsprekend veel warmte verloren. Doe bij voorkeur je terrasverwarmer weg en leen gratis dekens of bodywarmers uit aan gasten die van de buitenruimte gebruik willen maken. Creëer een beschutte buitenruimte waar je gasten uit de wind zitten. Een terrasverwarmer wordt dan overbodig. Is de terrasverwarmer noodzakelijk, beperk dan het energieverlies.

Vervang bij een doorloopgloeioven de conventionele branderpijpen door HR- (hoogrendements-) branderpijpen.

De afzuiging op de snipperinstallatie blaast warme lucht naar buiten en koude lucht naar binnen. Door een filterinstallatie toe te passen is het mogelijk om de gezuiverde warme lucht weer terug in de productiehal te blazen.

Vaste werkplekken worden zelden 100 % van de tijd bezet. Door werkplekken te delen kan de beschikbare ruimte efficiënt worden gebruikt. Een flexwerkpleksysteem levert in kantoren gemiddeld 25 % ruimtebesparing op. Er zijn vele varianten; variërend van twee deeltijdwerkers die elkaar afwisselen tot ieder zijn eigen verrijdbare ‘locker’ en mobiele telefoon en iedere dag vrij zijn in de keuze van je werkplek.

Wanneer op een plek niet gewerkt wordt, komt er geen houtmot/ lasdamp vrij en is daar op dat moment geen (stof)afzuiging nodig. Door de (stof)afzuiging bij de betreffende werkplek af te sluiten (handmatig, maar bij voorkeur automatisch) kan de capaciteit van de centrale stofafzuiging worden verlaagd. Dat kan met een frequentieregeling.

Een gasabsorptiewarmtepomp (ookwel gasgestookte absorptiewarmtepomp) heeft dezelfde functie als een elektrische warmtepomp. Het grootste verschil met een elektrische warmtepomp is, dat de pomp werkt op aardgas in plaats van elektriciteit. Over het algemeen zijn gasgestookte systemen efficiënter dan elektrische (als het rendement van de elektriciteitscentrale wordt meegerekend).

Een HR- (hoogrendements-)boiler is een energiezuinig alternatief voor een conventionele boiler.

Een HR-ketel (Hoog Rendement-ketel) gebruikt minder gas dan een conventionele ketel voor het produceren van dezelfde warmte. Vervanging is niet altijd 1-op-1, soms kan één (grote) ketel vervangen worden door meerdere kleine HR-ketels, of gecombineerd met een VR-ketel voor pieklasten. Denk al vroegtijdig na over de vervanging van een cv-ketel die ouder is dan 10 à 15 jaar. De cv-ketel gaat altijd kapot wanneer warmte nodig is. Je hebt dan waarschijnlijk weinig tijd om energiezuinige alternatieven te onderzoeken.

Een HR (hoogrendements)ketel is een energiezuinig alternatief voor warmteopwekking in een procesbad.

Kies bij vervanging van de oude luchtverwarmers voor zuinige HR-luchtverwarmers. Deze gebruikt minder gas dan een conventionele luchtverwarmer voor het produceren van dezelfde warmte. Er bestaan direct en indirect gestookte luchtverwarmers. De keuze hangt af van de situatie en warmtevraag. Indirect gestookte luchtverwarmers zijn aangesloten op de cv-installatie. Direct gestookte luchtverwarmers hebben een eigen brander. Het aardgas wordt ter plekke verbrand.

De rendementen van gasgestookte stoomgeneratoren zijn beter dan die van stoomketels. De warmteoverdracht vindt bij een generator op een kleiner oppervlak plaats, waardoor warmteverliezen bij de brander kleiner zijn. Een generator is (fysiek) kleiner dan een ketel. Doordat het rendement van een generator hoger is kan bovendien volstaan worden met een kleiner vermogen. Deze maatregel leidt tot een besparing van 5 tot 10 % op het gasverbruik van het stoomsysteem.

Gasgestookte stralingsverwarming warmt niet de lucht op, maar voorwerpen en personen. Door de lagere luchttemperatuur zijn warmteverliezen door openstaande deuren en ventilatie lager, dan bij luchtverwarming met heaters of radiatoren.

Een gebouwbeheersysteem (GBS) wordt gebruikt om alle installaties, met name de elektrische en werktuigbouwkundige installaties, centraal aan te sturen en te laten samenwerken (communiceren). In de praktijk valt met een Gebouwbeheerssysteem (GBS) grote energiewinst te maken. Te vaak gebeurt het bijvoorbeeld dat een ruimte tegelijk verwarmd en gekoeld wordt.

Gebruik de restwarmte uit het blancheer proces om te besparen op verwarming van water. Door een warmtewisselaar aan te sluiten op meerdere blancheurs is het suppletiewater met de warmte uit het overloopwater voor te verwarmen.

Plaats een warmtewisselaar in het afvoerkanaal naar buiten, zodat de warmte gebruikt kan worden om de ruimtes te verwarmen of blaas de warme lucht direct de te verwarmen ruimtes in. Liggen de afvoer- en de aanzuigkanalen van de drooglucht dicht bij elkaar, plaats dan een kruisstroom warmtewisselaar zodat de warmte uit de afvoer overgedragen kan worden op een centrale luchttoevoer van de droger.

Warmte die vrijkomt door het koelen van producten, kan ergens anders in het gebouw nuttig gebruikt worden, voor ruimteverwarming of warm tapwater. De warmte kan: 1) rechtstreeks gebruikt worden, door de warmte die vrijkomt direct in een werkruimte te blazen., 2) via een tussenmedium worden overgedragen, bijvoorbeeld via een persgasboiler.

Een compressor gebruikt 3 tot 5% van de elektriciteit nuttig (voor luchtdruk). De overige energie wordt omgezet in warmte. Die warmte is nuttig te gebruiken voor bijvoorbeeld ruimteverwarming, drogen, of voorverwarmen van water.

Vermijd warmteverliezen en win warmte terug uit condensaat door: Condensaat naar de ontgasser te voeren en opnieuw te gebruiken in de ketel, Condensaat te ontspannen (flashen) in een ontspanningsvat. Hierbij komt stoom en condensaat vrij. Condensaat langs een warmtewisselaar te leiden en de warmte te gebruiken voor het voorverwarmen van suppletiewater.

Een groot deel van de warmte die vrijkomt bij de pomp van een vacuümsysteem is beschikbaar voor nuttig gebruik. Toepassingen zijn bijvoorbeeld het droogproces, ruimteverwarming, of warm water voor proces, wasserijwater of schoonmaak.

Gebruik de verdampingswarmte van de CO2 in het gekoelde waternet door het toepassen van een warmtewisselaar.

Afhankelijk van het oventype kan het rookgasverlies uiteenlopen van 20 tot 40% van het energiegebruik van de oven. Warmte uit dit rookgas kan teruggewonnen worden door de rookgassen over een warmtewisselaar te leiden. Deze maatregel leidt tot een mogelijke besparing tot 6% op het gasgebruik van de oven.

Gebruik de warmte van het koelwater voor het opwarmen van het product of (proces) water door het toepassen van een warmtewisselaar.

Gebruik de warmte uit het proceswater voor het opwarmen CIP en/of tapwater door het toepassen van een warmtewisselaar.

Gebruik de warmte van folieblazen voor ruimteverwarming van een nabijgelegen productieruimte of magazijn. Dit is een energiezuinig alternatief voor het naar buiten afvoeren van warme lucht van folieblazen.

Schakel gedurende koudere perioden (bijvoorbeeld als de buitentemperatuur 5°C kouder is dan de binnentemperatuur) de tochtsluis dusdanig dat de binnen- en buitendeur niet meer gelijktijdig open kunnen staan. Dit voorkomt onnodig energieverbruik en vergroot het comfort in de nabij gelegen ruimten.

Veel winkels gebruiken een luchtgordijn, een systeem waarbij ter hoogte van de deuropening lucht een ‘gordijn’ vormt, zodat in het stookseizoen de warmte binnen blijft en in de zomer de koude. Uit Amsterdams onderzoek bleek dat 30% van de luchtgordijnen fout geïnstalleerd is. Door de plaatsing en werking van een luchtgordijn te verbeteren kan 20 tot 40% energie voor verwarming bespaard worden.

Good housekeeping kan 5 tot 10% besparen op de inkoop van grondstoffen (door minder uitval) en daarmee op de hoeveelheid afvalstoffen. Mogelijkheden binnen de betonindustrie zijn: registratie hoeveelheid misproduct, goede opslag gereed product, zorgvuldig transport, periodiek onderhoud, en duidelijke instructies personeel.

De invoering van ‘good housekeeping’- of gedragsmaatregelen leidt tot energiebesparing. Ook worden op deze manier kosten bespaard. Een besparing tot 5% is veelal eenvoudig te realiseren.

Door het aanbrengen van isolatie wordt onnodig warmteverlies voorkomen. Met isolatie worden de energiekosten verlaagd en tegelijkertijd het comfort verhoogd. Goede isolatie is een voorwaarde voor veel duurzame warmtebronnen.