Circulair ondernemen is naast klimaatneutraal en biodivers de derde pijler van het werk van Stimular. En dat begint niet bij de afvalbak. Al sinds de oprichting in 1990 pleiten we voor afvalpreventie en efficiënt grondstoffengebruik aan de voorkant: de hoogste treden van de circulariteitsladder. Adviseur Carmen Cosijn vertelt in dit speciale jubileumblog waarom circulair ondernemen vandaag relevanter is dan ooit. Ook hoe Stimular het thema samen met bedrijven én overheden op de agenda zet.
Grondstoffen besparen: antwoord op schaarste
Een circulaire economie draait om slimmer en langer gebruik van materialen. Door producten opnieuw in te zetten, te repareren of te delen, zijn minder nieuwe grondstoffen nodig; cruciaal nu deze wereldwijd steeds schaarser worden. Voor bedrijven levert dat grip op kosten en leveringszekerheid. Tegelijkertijd daalt de milieu-impact, omdat er minder geproduceerd hoeft te worden. Circulair ondernemen is dus niet alleen goed voor het milieu, maar ook voor klimaat én biodiversiteit.
Stimular pionier in preventie
Stimular is al vanaf de oprichting in 1990 één van de pioniers gericht op efficiënt gebruik van grondstoffen door bedrijven. In de jaren ’90 voerden we preventie-onderzoeken uit bij uiteenlopende branches: van metaalbedrijven tot bakkerijen en de zorg. We brachten in kaart hoeveel grondstoffen werden ingekocht en welke afvalstromen daaruit voortkwamen. De resultaten vertaalden we naar praktische tips en factsheets om efficiënter met grondstoffen om te gaan. Veel van deze adviezen, inmiddels geactualiseerd, vind je nog steeds terug in onze maatregelendatabase voor duurzaam ondernemen.
Van verantwoord naar minder inkopen
Vanaf 2000 kwam er ook bij bedrijven aandacht voor de inkoop aan de voorkant. Onder de noemer maatschappelijk verantwoord inkopen (MVI) kozen bedrijven vaker voor gerecyclede materialen of producten die minder schade veroorzaken in de afvalfase. Onze insteek bleef: hoe minder je inkoopt, hoe beter. Niet inkopen heeft immers nul impact, en het verdubbelen van de levensduur halveert direct de milieuvoetafdruk. De inmiddels bekende R-ladder maakt deze prioriteiten inzichtelijk.
Ook de overheid vroeg in die tijd onze expertise, bijvoorbeeld bij onderzoek naar de aard en omvang van afvalstromen in de kantoor-, winkel- en dienstensector (programma VANG Buitenshuis). Die inzichten droegen bij aan het landelijke afvalbeleid. In ons werk met bedrijven deelden we onze visie over het belang van minder grondstoffenverbruik in onze duurzaamheidsscans, trainingen duurzaam ondernemen en in branchegerichte duurzaamheidskringen.
NU: LANDELIJK CIRCULAIRE DOELEN
Inmiddels werkt de Rijksoverheid aan de transitie naar een volledig circulaire economie in 2050: met duurzame hernieuwbare grondstoffen, hergebruik van producten en grondstoffen en nauwelijks afval. Tussendoel voor 2030 is 50% minder grondstofgebruik. Voor bedrijven zijn er echter nog nauwelijks verplichtingen zoals we die kennen in het kader van bijvoorbeeld CO2 en energie, maar de urgentie neemt toe.
BEDRIJVEN STARTEN VAAK BIJ DE ACHTERKANT
Dat meten van circulariteit of grondstoffen is nog altijd geen standaardpraktijk voor bedrijven. Het monitoren van afval aan de achterkant is dat wel en geeft bedrijven een eerste beeld van ingekochte materialen. Een mooi voorbeeld van hoe je ook de instromende producten aan de voorkant in kaart kan brengen is de product flow analysis van Wageningen University & Research.
Omdat de achterkant echter beter in beeld is, starten hier ook meestal de circulariteitsinspanningen. Het circulaire beleid bestaat nog te vaak alleen uit het beter en meer scheiden van afvalstromen en het voorkomen van afval staat op de tweede plek (of wordt zelfs helemaal weggelaten). Die focus moet meer naar de voorkant: de bovenkant van de R-ladder. Het meten van scope 3 CO2-emissies in de gehele keten helpt ook steeds meer bedrijven om de impact aan de voorkant en ook de impact van verkochte producten mee te nemen. Zo krijgen bedrijven een beter beeld van de impact voorbij de eigen afvalbak.
DE TOEKOMST IS CIRCULAIR
Vandaag de dag werkt Stimular op meerdere niveaus aan circulariteit. Denk aan:
- Afval-upcycle-scans in gemeenten als Best en in regio IJmond om circulaire kansen in afval op bedrijventerreinen zichtbaar te maken.
- Branchegerichte duurzaamheidskringen, waar koplopers samen kennis en ervaring delen op weg naar circulaire organisaties, zoals de duurzaamheidskring Hoger onderwijsinstellingen en horecagroothandels
- Onderzoek voor overheden naar efficiënter grondgebruik en afvalpreventie, zodat dit structureel kan worden meegenomen in vergunningverlening door omgevingsdiensten.
- De Green Deal Duurzame Zorg, waarin we samen met branchevereniging Milieu Platform Zorg inzetten op afvalpreventie en efficiënt grondstoffengebruik.
SAMEN VERDER
De ervaring van Stimular laat zien dat circulair ondernemen niet alleen een ondernemersopgave is, maar een gezamenlijke transitie. Overheden bepalen de kaders, bedrijven brengen de praktijkervaring in. Kennisorganisaties zoals Stimular helpen beide werelden te verbinden. Alleen in die samenwerking komt circulariteit écht op de agenda en wordt de stap gezet van pilots naar structurele verandering.
