Voorkom dat ijs de verdamper van een koeling isoleert

Beschrijving: ijsvorming op de verdamper

Controleer regelmatig of sprake is van ijsvorming op de verdamper. De verdamper van koel- en vriescellen bevindt zich meestal achterin de cel of boven de deur. De verdamper van vrieskisten en -kasten bevindt zich achterin of onderin de vrieskist of -kast. Door ijsafzetting op de verdamper kan deze zijn koude minder goed kwijt, waardoor het rendement van de installatie afneemt.

Soorten ontdooiregelingen koel- en vriesinstallaties

Maak de verdamper ijsvrij door de verdamper te ontdooien. Als de noodzakelijke frequentie van ontdooien laag is, zoals bijvoorbeeld in het vriesvak in een koelkast, dan zijn deze ontdooiregelingen prijzig. Ontdooi de vriezer handmatig. Doe dat anders met een regeling, in volgorde van energiezuinigheid:

1. Kies bij een nieuwe installaties voor koel- en vriescellen voor gasontdooiing.
2. Kies in koelcellen met temperaturen boven 4°C voor ventilatieontdooiing of het stoppen van de toevoer van koudemiddel.
3. Gebruik automatische regelingen in geval van elektrische ontdooiing.

Een koelinstallatie onttrekt warmte aan de te koelen ruimte (bijvoorbeeld een koelcel of vrieskist) via de verdamper. Wanneer het koudemiddel in de verdamper kouder is dan 0°C, kan waterdamp uit de te koelen ruimte op de verdamper vast vriezen (ijsaangroei, rijp). De ijslaag heeft een isolerende werking, waardoor de warmte uit de te koelen ruimte het koudemiddel in de verdamper minder goed kan bereiken. Daarom kost het meer elektriciteit (tot wel 30%) om de te koelen ruimte op de gewenste temperatuur te houden. Voorkom daarom dat ijs de verdamper isoleert en maak de verdamper regelmatig ijsvrij door de verdamper te ontdooien.

Gasontdooiing

Bij gasontdooiing blijft de compressor tijdens het ontdooien draaien. Door een omkeerklep wordt warm koel- of persgas tijdelijk niet naar de condensor, maar naar de verdamper gestuurd. Het ontdooiproces verloopt hierdoor sneller dan bij elektrisch ontdooien (de warmte komt immers van binnen uit, precies op de plek waar de ijsvorming ontstaat). Bij installaties met meerdere verdampers kan gebruik worden gemaakt van de warmte die vrijkomt bij de koeling van andere cellen. De verdampers worden bij deze methode stuk voor stuk ontdooid, terwijl de overige verdampers in bedrijf blijven. Met een ontdooikap kan het warmteverlies tijdens de ontdooifase beperkt worden.

Automatische ventilatieontdooiing of stoppen toevoer koudemiddel

Bij koelcellen met temperaturen boven 4°C is het mogelijk om te ontdooien door periodiek de lucht uit de cel met een ventilator langs de verdamper te blazen. Zo wordt (grotendeels) voorkomen dat extra warmte (uit de anders noodzakelijke elektrische verwarming) in de te koelen ruimte vrijkomt (die daarna weer moet worden ‘weggekoeld’). Er is een schakeling nodig die ervoor zorgt dat wanneer de cel kouder dan 4°C is toch de elektrische ontdooiing wordt ingeschakeld en bovendien een ontdooibeëindigingsthermostaat om deze weer uit te schakelen.

Alternatief voor automatische ventilatie-ontdoooiing is de toevoer van het koudemiddel te stoppen. De verdamper zal langzaam warmer worden en het ijs zal smelten.

Elektrische ontdooiing

Veelal met een gloeispiraal / elektrisch verwarmingselement. Meestal schakelt een tijdklok de elektrische ontdooiing aan, 2 à 3 maal per etmaal. Het ontdooien duurt iedere keer circa 30 minuten (tot soms wel 1 uur).

• Gebruik bij verdampers die gelijkmatig aanvriezen een schakeling die het ontdooien start op basis van meting van de ijsdikte. Een dergelijke schakeling voorkomt dat onnodig (te vroeg) of te laat wordt ontdooid. Bij vriescellen waar gedurende langere tijd eenzelfde ‘belading’ plaatsvindt, kan een dergelijke tijdschakelaar goed worden toegepast (ijsvorming zal vrijwel altijd op dezelfde locatie plaatsvinden). Als door wisselende ‘belading’ aanvriezing op een andere plek van de verdamper plaatsvindt, werkt een dergelijke schakeling niet optimaal.
• Gebruik altijd een temperatuursensor die het ontdooien stopt. Als het uitschakelen ook plaatsvindt door een tijdschakelklok zal de elektrische ontdooiing vaak te lang aan blijven staan. Het uitschakelen kan daarom beter met een temperatuursensor (ontdooibeëindigingsthermostaat) plaats vinden. Deze kan vaak eenvoudig worden bijgeplaatst.

Toepasbaarheid ontdooiregelingen

1. Bij nieuwe koel- en vriesinstallaties
2. In koelcellen met een temperatuur hoger dan 4°C.
3. Ontdooischakelingen die de ijsdikte meten zijn toepasbaar in koel- of vriescellen die gelijkmatig aanvriezen. Een temperatuursensor die het ontdooien stopt is altijd toepasbaar.

De benodigde frequentie van ontdooien is afhankelijk van de relatieve luchtvochtigheid in de te koelen ruimte. Deze hangt af van de hoeveelheid (warme) omgevingslucht die de te koelen ruimte binnenkomt en/of de vochtproductie van het te koelen product. Wanneer de deur van een koel- of vriescel vaak openstaat, is ontdooien veel vaker nodig, dan wanneer een koel- of vriescel meestal gesloten blijft.

Milieu aspecten: wat bespaart een ijsvrije verdamper?

De energiebesparing als gevolg van het ijsvrij houden van de verdamper bedraagt 5 tot 10% op het energieverbruik van de betreffende koelinstallatie.

Bij een koelcel met een inhoud van 22 m³ die jaarlijks 5.000 kWh gebruikt, bespaart ‘ijsvrij houden’ jaarlijks 250 tot 500 kWh.

Financiële aspecten

Kosten heetgasontdooiing

Heetgasontdooiing toepassen op de vriesinstallatie (onduidelijk voor welk installatievermogen) op een zelfstandig moment naar schatting € 174.000 (materiaal). En op een natuurlijk moment € 1.740 (materiaal). De meerkosten van deze energiezuinige opties verdienen zich op een natuurlijk moment binnen 5 jaar terug, in dit geval als de huidige installatie aan vervanging toe is. Bron: EML 2023. Hierbij is gerekend met € 0,21 per kWh en € 1,16 per m³ aardgas (excl. BTW)..

Subsidie heetgasontdooiiing

Een heetgasontdooisysteem staat op de Energielijst (2025, code 220213) en komt daarom, onder voorwaarden, in aanmerking voor Energie Investerings Aftrek (EIA). Dit betekent dat je een extra bedrag ter grootte van 40% (2024) van het investeringsbedrag ten laste mag brengen van de winst. Zie voor meer informatie www.rvo.nl/eia.

Kosten ontdooibeëindigingsthermostaat

De kosten van een ontdooibeëindigingsthermostaat zijn ca. € 140.

Aanvullende informatie

Erkende maatregel voor energiebesparing

De Omgevingswet schrijft voor dat locaties die aan bepaalde voorwaarden voldoen verplicht zijn rendabele energiebesparende maatregelen (met een terugverdientijd van 5 jaar of minder) uit te voeren. Deze maatregel is (onder voorwaarden) rendabel ofwel erkend. Lees meer in de maatregel Voldoe aan (erkende) maatregelen uit Omgevingswet. Op de website van RVO downloadt je de volledige Erkende maatregelenlijst met de technische en economische randvoorwaarden.

Energiezuinige technieken moeten goed beheerd worden om te besparen wat mogelijk is. Zo moeten installaties goed ingeregeld, beheerd en onderhouden worden. Dit heet doelmatig beheer en onderhoud (DBO). Daarom heeft de overheid in iedere erkende energiemaatregel aangegeven welke DBO-actie nodig is om de maatregel optimaal te laten functioneren. Beoordeel jaarlijks of de techniek nog goed functioneert. Lees meer in maatregel Jaarlijks doelmatig beheer en onderhoud van (erkende) energiemaatregelen.

Bron: Stichting Stimular, Erkende Maatregelenlijst 2019, Erkende Maatregelenljst 2023 en Informatiebank