Beschrijving
Stap bij consumptie op locatie over op herbruikbare bekers. Dit is per 2024 voor de meeste organisaties verplicht. Denk aan het kantoor, de kantine en de werkplaats van een organisatie, waar de koffie binnen het bedrijf wordt genuttigd. Ook in de horeca, bij sportverenigingen en op (gesloten) evenementen gaat het om consumptie ter plaatse en zijn plastic wegwerpbekers vanaf 2024 verboden.
Bij consumptie op locatie zijn de innamekansen gunstig en kan uitval van herbruikbare bekers relatief goed worden beperkt. Als de stenen, stalen, glazen of kunststof mok vaak genoeg wordt hergebruikt, is deze ondanks het afwassen onder de streep duurzamer dan de wegwerpvariant. In 2022 werden er in Nederland nog 4,4 miljard plastic wegwerpbekers gebruikt voor consumptie op locatie.
Per 1 januari 2024 zijn plastic wegwerpbekers en maaltijdverpakkingen bij directe consumptie op locatie verboden. Deze maatregel komt voort uit de Europese Single-Use Plastics (SUP) richtlijn. Alleen zorggebouwen en gesloten inrichtingen (excl. openbare ruimtes) zijn uitgezonderd vanwege de veiligheid en hygiënevoorschriften. Ook is er een beperkte uitzondering als de verpakkingen hoogwaardig gerecycled kunnen worden, maar dit is voor bekers van warme dranken (nog) geen optie. Bekers met maximaal 5% plastic zijn ook uitgezonderd mits 75% van de bekers voor 100% van de materialen (laagwaardig) gerecycled wordt. De geclaimde ‘plasticvrije’ papieren beker bestaat ook niet voor warme dranken; deze bevat altijd een plastic coating tegen lekken. Ook bioplastics vallen onder de nieuwe regelgeving.
Deze maatregel geeft meer informatie over de duurzaamheid van herbruikbare koffiebekers, de praktische uitdagingen van het retourproces en de kosten.
Toepasbaarheid
Herbruikbare bekers moeten afgewassen kunnen worden. Als (lichte) PP-bekers worden afgewassen in een vaatwasser, is het nodig de bekers vast te zetten zodat ze niet rondvliegen in de machine. Als er geen ruimte is voor een wasfaciliteit kan je overwegen (bij grote aantallen) om het wassen uit te besteden aan een externe partij. Bekijk hier een overzicht van aanbieders herbruikbare systemen.
Bron foto: Kijk! Duurzaam! bij St Jansdal in opdracht van Expertisecentrum Verduurzaming Zorg .
Milieuaspecten
Hergebruiken versus wegwerp
Er zijn meer grondstoffen en energie nodig voor een herbruikbare (stenen) mok dan voor een wegwerpexemplaar van bijvoorbeeld plastic. Een herbruikbare mok kan echter duizenden keren mee. De milieudruk van de mok vindt daarom vooral plaats in de gebruiksfase en wordt bepaald door de manier van afwassen. Bij het wegwerpbekertje kijk je naar het materiaal en de afvalfase. Herbruikbare mokken zijn in de regel na 6-60 keer opnieuw gebruiken duurzamer dan de wegwerpvariant. De drempelwaarde is afhankelijk van het vergeleken materiaal. Een statiegeldsysteem kan de return rate verhogen. Dit is met name van toepassing bij locaties met horeca en bezoekers.
Materiaalkeuze herbruikbare mok
Binnen de soorten herbruikbare bekers (kunststof, glas, staal of keramiek) worden de verschillen in milieu-impact bepaald door energieverbruik bij productie en de mate van vervanging tijdens de levensduur. De meest duurzame variant is volgens LCA-onderzoek de zware plastic PP-beker dankzij lage milieudruk bij productie en een hoge return rate. De glazen mok komt als goede tweede uit de bus. De lichte PP-beker scoort weliswaar veel beter in de productiefase (minder materiaal), maar door de lage return rate zijn veel extra bekers nodig ter vervanging. PP-bekers vallen eerder uit doordat geur, smaak en resten make-up blijven hangen in het materiaal. Herbruikbare bekers van staal en keramiek hebben de hoogste milieudruk, door een hoge impact in de productiefase.
Wassen van de beker
De meeste impact vindt plaats tijdens de gebruiksfase van de herbruikbare beker. Denk aan de volgende maatregelen om de milieudruk te verlagen:
- Gebruik het kopje meerdere keren zonder af te wassen (maak een mokkenrek op plekken met flexwerkers)
- Spoel tussendoor af met koud water
- Gebruik een energiezuinige vaatwasmachine
- Zorg dat de vaatwasser alleen vol draait
- Gebruik milieuvriendelijk afwasmiddel of -blokjes
- Koop groene stroom of groen gas voor duurzaam energieverbruik bij het afwassen
Wanneer het wassen wordt uitbesteed is er naast impact van het wassen ook impact bij transport. Uitbesteden is milieu-efficiënt mits een grote hoeveelheid gezamenlijk kan worden gewassen en het transport efficiënt is georganiseerd (denk aan stapelbare bekers).
Bron foto: Kijk! Duurzaam! bij St Jansdal in opdracht van Expertisecentrum Verduurzaming Zorg .
Financiële aspecten
De aanschaf van herbruikbare bekers vraagt om een eenmalige investering in mokken. Echter, op jaarbasis zijn herbruikbare bekers goedkoper als je de kosten verdeelt over de levensduur van de mok en kosten van water en energie van eigen wasfaciliteit meeneemt. Niet meegenomen zijn hierin de extra kosten voor extra tijdsinvestering van (schoonmaak)personeel. Verder is eventueel de aanschaf van een vaatwasmachine nodig. Mogelijke besparing op afvalkosten (van wegwerpbekers) is ook niet meegenomen.
Laat je bij uitbesteden van wassen adviseren over de financiële implicatie.
Overzicht (lokale) financiële ondersteuning
In het Overzicht financiële ondersteuning verzamelt het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat alle nationale én lokale beschikbare ondersteuningsvormen voor hergebruiksystemen.
Fiscale tegemoetkoming
Inzamel- en geldretoursysteem voor herbruikbare bekers en overige drank- en voedselverpakkingen staan op de Milieulijst (2025, code F 1308) en komen daarom, onder voorwaarden, in aanmerking voor de fiscale stimuleringsregelingen MIA (milieu investeringsaftrek) en VAMIL (willekeurige afschrijving milieu investeringen). Zie voor meer informatie www.rvo.nl/miavamil. Dat houdt in dat 45% van de aanschafkosten aftrekbaar is van de fiscale winst (MIA) en dat 75% van de aanschafkosten willekeurig mag worden afgeschreven (VAMIL).
Aanvullende informatie
Consumptie voor meenemen to-go?
Bied je klanten of bezoekers de optie de consumptie mee te nemen?
- Vraag of het gaat om consumptie ter plaatse of meenemen
- Bied voor to-go een herbruikbaar alternatief aan zoals een statiegeldbeker of sta ‘bring your own’ toe
- Bij de keuze voor wegwerpplastics moet de klant moet (per 1 juli 2023) een toeslag betalen voor de verpakking (richtprijs: 25 cent)
- Kies bij wegwerp voor het papieren bekertje met een plastic coating, deze heeft ook als deze niet apart wordt ingezameld voor recycling de laagste milieu-impact
- Piepschuim is sinds 1 juli 2021 verboden
- Geef geen deksel mee, tenzij de klant dit vraagt
Bekijk de gehele maatregel: Herbruikbare koffiebekers bij to-go
Bron foto: Kijk! Duurzaam! bij GGZ Delfland in opdracht van Expertisecentrum Verduurzaming Zorg .
Beslisboom duurzame koffiebeker
De beslisboom duurzame koffiebekers helpt je kiezen voor een duurzame bekers, met in acht name van de nieuwe regels voor consumptie ter plekke of to-go.
Stappenplan: Van wegwerp naar hergebruik
Met het stappenplan Van wegwerp naar hergebruik stap je in negen stappen over op herbruikbare bekers en bakjes. Met handige informatie over materiaalkeuze, benodigde hoeveelheden, het terugkrijgen van verpakkingen, schoonmaken en communicatie.
SUP-wetgeving
Bekijk alle nieuwe SUP-regels voor wegwerpbekers (en bakjes) op minderwegwerpplastic.nl
Meer tips voor koffie
Voor meer tips over duurzaam koffiedrinken op de zaak:
- Houd koffie warm in thermoskannen
- Zet dranken- en vendingsautomaten uit buiten werktijd
- Scheiden van koffiedik
- Koffie met milieukeurmerk
- Herbruikbare koffiebekers bij to-go
Bron: Stichting Stimular, Milieu Centraal, VANG buitenshuis, minderwegwerpplastic.nl, KoffiebekerPact LCA herbruikbare koffiebekers