Beschrijving

Is een wegwerpbekertje slechter voor het milieu dan een stenen mok? Het verschil tussen de varianten is klein; wat de doorslag geeft is hoe de mok of het bekertje gebruikt wordt. Hoe wordt de mok afgewassen? Wordt de wegwerpbeker gerecycled? Wordt het kopje of bekertje vaker gebruikt? Overigens is deze kwestie geen groot milieuprobleem, maar het effect op bewustwording is groot omdat het erg zichtbaar is.

Koffiebekers zijn er in vele soorten. De discussie speelt voornamelijk tussen de herbruikbare mokken (steen, staal of hard plastic) en de wegwerpbekertjes (plastic, papier met plastic laagje, of composteerbare beker met laagje bioplastic).

Mokken versus wegwerpbekertjes

Er zijn meer grondstoffen en energie nodig voor een stenen mok dan voor een wegwerpexemplaar van bijvoorbeeld plastic. Een herbruikbare mok gaat echter duizenden keren mee. De milieudruk van de mok vindt daarom vooral plaats in de gebruiksfase en wordt bepaald door de manier van afwassen (met warm of koud water, of met de afwasmachine). Bij het wegwerpbekertje kijk je naar het materiaal en de afvalfase. Als de mok energiezuinig wordt afgewassen in een efficiënt ingeruimde afwasmachine en het wegwerpbekertje wordt gerecycled is de milieudruk ongeveer gelijk.

Denk aan de volgende maatregelen om de milieudruk van een herbruikbaar kopje te verlagen:

• Gebruik het kopje meerdere keren zonder af te wassen
• Spoel tussendoor af met koud water
• Gebruik een energiezuinige vaatwasmachine
• Zorg dat de vaatwasser alleen vol draait
• Gebruik milieuvriendelijk afwasmiddel of -blokjes
• Koop groene stroom of groen gas voor duurzaam energiegebruik bij het afwassen

Verschillende soorten wegwerpbekertjes

Er verschillen tussen plastic, papieren en composteerbare wegwerpbekertjes. Bekertjes van piepschuim zijn per 1 juli 2021 verboden volgens de SUP (single-use plastics) richtlijn. Een papieren bekertje is milieuvriendelijker dan een plastic variant omdat dit materiaal goed gerecycled kan worden. Dit bekertje mag niet bij het papierafval vanwege de plastic binnenlaag, maar kan wel bij het PMD. Daar wordt de coating bij verwerking van het papier gescheiden (zoals bij de verwerking van drankverpakkingen). Sinds 2021 herken je de aanwezigheid van plastic coating aan de verplichte markering ‘plastic in product’. Het scheiden van PMD is in de zakelijke markt echter alleen rendabel bij (schone) mono-stromen.

Ook wanneer de papieren beker niet gescheiden ingezameld wordt is de papieren beker ‘iets’ milieuvriendelijker dan een plastic beker omdat papier wordt gemaakt van een hernieuwbare grondstof. Composteerbare wegwerpbekers hebben een binnenlaagje van biologisch afbreekbaar plastic en kunnen in een biovergistingsinstallatie worden verwerkt tot biogas en compost. Deze hebben een lagere klimaatimpact (CO₂-uitstoot) dan conventionele plastics gemaakt van fossiele grondstoffen (PE), maar scoren over het geheel slechter in milieudruk door de negatieve effecten voor circulariteit, landgebruik en concurrentie met voedsel. Voor alle type wegwerpbekertjes geldt dat ze juist verwerkt moeten worden. Dit kan alleen gegarandeerd worden met aparte inzameling waarbij een mono-stroom ontstaat voor de verwerker.

Met de volgende maatregelen verlaag je de milieudruk van wegwerpbekertjes:

• Gebruik het bekertje meerdere keren zonder af te wassen
• Spoel tussendoor af met koud water
• Gebruik geen dubbele bekertjes bij hete dranken
• Onderzoek kritisch de duurzaamheid van de wegwerpvariant
• Laat wegwerpbekertjes apart ophalen voor recycling of vergisting
• Zorg voor een schone stroom van koffiebekers, zonder afval erin
• Gebruik een bekerkoker om het afvalvolume te verminderen, ook als de bekers niet apart verwerkt worden

De belangrijkste maatregelen voor alle soorten bekers
Voor herbruikbare én wegwerpbekertjes geldt dat meermalig gebruik de impact over de levensduur direct vermindert. In een kantoor met vaste werkplekken is deze maatregel goed realiseerbaar. Wanneer er veel bezoekers zijn is dit lastiger. Een mogelijke stimulans in het tweede geval is om drankautomaten minder te laten rekenen wanneer een beker wordt hergebruikt. Je kan dit ook stimuleren met een gedrukte boodschap op de beker. Tot slot geldt voor alle bekers dat de milieudruk sterk wordt verminderd door te spoelen met koud in plaats van warm water.

Toepasbaarheid

De milieu-impact van koffiebekers is klein in vergelijking met andere zaken. Alle beetjes helpen als het gaat om verminderen van milieubelasting, maar wilt u het milieu flink vooruit helpen, stop dan minder energie in de bekertjesdiscussie en meer in ‘energie besparen’. De koffiebekerkwestie is vooral relevant bij organisaties waar veel warme dranken aan bezoekers worden geschonken, zoals in openbare gebouwen, ziekenhuizen of scholen. Maatregelen dragen sterk bij aan bewustwording.

Gescheiden inzameling is momenteel niet verplicht. Vanaf een volume van 100 liter is het kosteneffectief om koffiebekers gescheiden in te zamelen. Zorg daarbij voor goede afvalscheiding met zo min mogelijk vervuiling. Zakken met een vervuilingsgraad boven de 5% worden afgekeurd voor recycling.

Let op: Met ingang van 1 januari 2024 komt er een verbod op plastic bekers en maaltijdverpakkingen voor eenmalig gebruik. Deze maatregel komt voort uit de Europese Singe-Use Plastics (SUP) richtlijn. Er geldt een uitzondering als er een alternatief met hoogwaardig recycling beschikbaar is. Door nu al af te stappen van eenmalige plastic varianten ben je voorbereid op de aankomende wetgeving.

Milieuaspecten

Maatregelen op het gebied van koffiebekers leiden binnen een organisatie voornamelijk tot besparingen op het volume van het restafval. In de keten zijn het gebruik van grondstoffen en het energiegebruik voor productie en het verwerkingsproces van belang. Milieu Centraal heeft het berekend: per 1.000 kopjes koffie kan milieuvriendelijk gebruik zorgen voor een reductie gelijk aan de milieubelasting van 55 kilometer autorijden.

Financiële aspecten

Het verminderen van de milieu-impact van koffiebekers kan extra kosten met zich meebrengen. Tussen herbruikbare en wegwerpbekers is dit verschil afhankelijk van de levensduur. Denk bij gescheiden inzameling aan extra kosten voor speciale zakken, aparte bakken en inzameling. Het is daarentegen wel een hele zichtbare maatregel die medewerkers en bezoekers helpt herinneren aan een bewustere omgang met grondstoffen.

Aanvullende informatie

De beslisboom duurzame koffiebekers helpt je kiezen voor (een combinatie van) herbruikbare bekers en/of wegwerkbekers. De beslisboom is ontworpen voor kennis- en onderwijsinstellingen, maar is ook in andere branches van toepassing.

Kijk op bekerrecycling.nl voor bedrijven die plastic bekers ophalen.

Voor meer tips over duurzaam koffiedrinken op de zaak:

• Houd koffie warm in thermoskannen
• Zet dranken- en vendingsautomaten uit buiten werktijd
• Scheiden van koffiedik
• Koffie met milieukeurmerk

Bron: Stichting Stimular, Milieu Centraal, VANG buitenshuis, SUP (single-use plastics) richtlijn