Beschrijving
Een compressor gebruikt 3 tot 5% van de elektriciteit nuttig (voor luchtdruk). De overige energie wordt omgezet in warmte (bij de compressor zelf, bij de oliekoeler in het geval van een oliegeïnjecteerde compressor, bij de elektromotor of de nakoeler). Om de compressor van deze warmte te ontdoen moet deze gekoeld worden. Dit kan gedaan worden met lucht (luchtgekoelde compressoren) of met water (watergekoelde compressoren). De restwarmte die tijdens gebruik van de compressor wordt overgebracht op de lucht of het water is vervolgens nuttig te gebruiken in een ander (bedrijfs)proces.
Toepassingen met warme lucht
- Ruimteverwarming (meest toegepast): met een flexibele kap op de luchtafvoer van de compressorruimte kan in de winter de warme lucht uit de compressorruimte direct in een werkruimte worden geblazen.
- Drogen van producten
- Opwarmen van de spuitcabine
- Voorverwarmen van verbrandingslucht
Toepassingen met warm water
- Voorverwarming van tap-, proces- of waswater: met een heat recovery kit, die wordt ingebouwd in de compressor zelf, kan water tot 70°C worden verwarmd.
- Voorverwarming water van lagetemperatuurverwarming (LTV)
De warmte kan rechtstreeks gebruikt worden of via een warmtewisselaar worden overgedragen. De temperatuur kan bovendien met een warmtepomp verhoogd worden. Als er geen behoefte is aan warm water , moet de compressor wel z’n warmte kunnen afvoeren!
Toepasbaarheid
Deze maatregel is toepasbaar bij ieder bedrijf met warmtevraag en een vast persluchtsysteem (een mobiele compressor is alleen geschikt voor lokale ruimteverwarming).
De overdracht op water is toepasbaar indien er binnen ±20 meter van de compressor warm proceswater nodig is (gelijktijdigheid draaien compressor en afname warmte) of een opslagvat beschikbaar is (boiler, groter verwarmingssysteem). Een heat recovery kit kan worden ingebouwd in compressoren met een vermogen van circa 7,5 kW en groter en is rendabel vanaf 800 tot 1.400 draaiuren.
De overdracht op lucht (t.b.v. ruimteverwarming of droging) is eenvoudig te realiseren, maar alleen dan nuttig richting een aangrenzende ruimte. Zorg er daarbij ook dat de warmte naar buiten afgevoerd kan worden in de zomerperiode (als er geen warmtevraag is).
Zie voor compressoren van koel- of vriesinstallatie tip Gebruik restwarmte koel- en vriesinstallatie.
Milieu aspecten
Nuttig gebruik van restwarmte bespaart voor elke 10 kWh verbruik van een installatie 1 m3 aardgas (ofwel 0,1 m3 aardgas per kWh). Als je deze warmte de helft van het jaar (alleen het stookseizoen) kunt benutten scheelt dat bij een compressor van 10 kW met een gemiddeld aantal draaiuren (1.000 tot 1.500) ruim 500 m3 aardgas per jaar. Als de warmte direct kan worden ingezet als warm proceswater kan de besparing het dubbele zijn, omdat de warmte dan ook in de zomer nuttig inzetbaar is.
Berekening: 26 weken * 5 dagen/week * 9 uur/dag * 0,5 (50% van de tijd draaien) * 10 kW (vermogen compressor) * 0,1 m3 aardgas/uur = 562 m3 aardgas.
Financiële aspecten
De investeringskosten zijn sterk afhankelijk van de wijze van toepassing van de restwarmte. De investering is meestal binnen 3 tot 5 jaar terugverdiend.
Bij direct in een werkruimte blazen van de warmte zijn de bouwtechnische kosten € 1.000 tot € 2.000. Het aanleggen van een kanaal voor de warme lucht met kleppen voor zomer- en winterstand kost ongeveer € 3.500.
De kosten voor een heat recovery kit liggen tussen de € 1.500 en € 2.500 (afhankelijk van de grootte van de compressor), incl. € 1.000 voor de installatie en het aanleggen van de warm waterleidingen is dat ook circa 3.500 euro.
Een warmtepomp voor het nuttig aanwenden van warmte voor processen (2023, code 221103) sataat op de Energielijst en komt daarom, onder voorwaarden, in aanmerking voor Energie Investerings Aftrek (EIA). Dit betekent dat je een extra bedrag ter grootte van 45,5% (2023) van het investeringsbedrag ten laste mag brengen van de winst. Zie voor meer informatie www.rvo.nl/eia.
Warmtepompen komen ook in aanmerking voor Investeringssubsidie Duurzame Energie (ISDE). Je kunt subsidie krijgen voor een deel van de investeringskosten. De hoogte van het subsidiebedrag is afhankelijk van het soort apparaat en de energieprestatie. Voor warmtepompen ligt deze indicatief tussen de € 500 en € 2.500. Je komt niet in aanmerking voor ISDE als je voor dit apparaat ook EIA gebruikt. Zie voor meer informatie www.rvo.nl/isde.
Aanvullende informatie
Erkende maatregel voor energiebesparing
Het Activiteitenbesluit schrijft voor dat bedrijven en organisaties die aan bepaalde voorwaarden voldoen verplicht zijn rendabele energiebesparende maatregelen te nemen. Deze maatregel is voor een of meerdere branches rendabel ofwel erkend. Een maatregel is erkend op een zelfstandig moment (zo snel mogelijk) of op een natuurlijk moment (bij vervanging/renovatie) en soms afhankelijk van de situatie. Lees meer in de maatregel Voldoe aan (erkende) maatregelen uit Activiteitenbesluit. Op de website van Infomil staat per branche een overzicht van de erkende maatregelen met daarbij de technische en economische randvoorwaarden.
Energiezuinige technieken moeten goed beheerd worden om te besparen wat mogelijk is. Daarom heeft de overheid voor alle erkende energiemaatregelen aangegeven welk doelmatig beheer en onderhoud (DBO) nodig is. Beoordeel jaarlijks of de techniek nog goed functioneert. Lees meer in de tip Jaarlijks doelmatig beheer en onderhoud van (erkende) energiemaatregelen.
Voor persluchtinstallaties zijn de DBO-maatregelen:
- Periodiek controleren en instellen van de persluchtdruk (waar mogelijk de werkdruk verlagen, zie tip Verlaag de persluchtdruk).
- Controleren op en herstellen van lekkages in de persluchtinstallatie. Zie tip Detecteer en repareer lekkages perslucht.
- Uitschakelen compressor persluchtsysteem buiten bedrijfstijden. Zie tip Compressor persluchtsysteem zoveel mogelijk uit.
- Afsluiten van ongebruikte persluchtleidingen. Zie tip Afsluiter per persluchtgebruiker.
- Perslucht niet gebruiken voor het schoon blazen van werkplekken. Zie ook tip Minimaliseer het gebruik van perslucht.
- Controleren en schoonmaken rooster voor aan zuiging van koude buitenlucht.
- Periodiek onderhouden van filters, compressor en koeler in het persluchtsysteem. Zie tip Onderhoud het persluchtsysteem.
Bronnen: Stichting Stimular, Infomil: kennisbank Energiebesparing en Winst, Atlas CopCO, Gardner Denver, Geveke