Ventilatie uit (of minder) buiten gebruikstijden

Beschrijving

Als vervuilde lucht moet worden afgevoerd, moet de ventilator aan staan. Echter wanneer er geen behoefte aan ventilatie is (omdat er niemand in de ruimte of het gebouw is), kan de ventilatie uit, of op een lager debiet als uitschakelen niet mag/kan. Zie hiervoor maatregel Capaciteitsregeling ruimteventilatie. Dit spaart elektriciteit voor de ventilatoren en brandstof voor verwarming.

Er zijn meerdere regelingen mogelijk:

1. Koppeling met verlichting
   Een eenvoudige vorm is het koppelen van de ventilatie aan de verlichtingsschakelaar. Dit is goedkoop, maar niet altijd haalbaar. Toepasbaar in bijv. toiletten, (zie maatregel Koppel ventilator toiletten aan lichtschakelaar), douches en opslagruimtes.
2. Tijdschakelaar
   Een tijdschakelaar is in digitale en analoge uitvoering verkrijgbaar. Meestal is het in de besturingsinstallatiekast van de luchtbehandelingskast gemonteerd. Of nabij een dakventilator. De tijdschakelaar kan ook in het gebouwbeheersysteem zijn geïntegreerd. Schakel de ventilatie in zo’n 30 minuten voordat het eerste personeel aanwezig is in. Controleer jaarlijks of de tijdschakelklok in overeenstemming is met de gebruikstijden van het gebouw.
3. Aanwezigheidsschakelaar
   Zie tips Vraaggestuurd verwarmen, koelen en ventileren en Schakel elektriciteit en verwarming van hotelkamers automatisch. Een aanwezigheidssensor bevindt zich in een ruimte. De aanwezigheidssensoren zijn als plafond- of wanduitvoering beschikbaar. Beschikbare uitvoeringen zijn:
   • Infrarood (IR) sensoren signaleren de (kleinste) schommelingen in de menselijke warmtestraling bij aanwezigheid of afwezigheid. Sensoren kunnen de bewegingen loodrecht of radiaal (in een hoek) ten opzichte van de sensor herkennen.
   • Akoestische sensoren signaleren een veranderde omgeving op basis van echoverandering.
4. CO₂-regeling
   Deze ventileert op basis van de hoeveelheid CO₂ in de binnenlucht. CO₂ is een maat voor de vervuiling van de lucht. Bij een minder intensief gebruik van de ruimte, bijvoorbeeld als minder personen aanwezig zijn zal ook de binnenlucht minder snel vervuilen. Het verversen van de ruimte met verse buitenlucht kan dan ook minder intensief. In iedere of in de meest representatieve ruimtes hangen (op ooghoogte) de CO₂-meters. De CO₂-meters zijn rechtstreeks of via een gebouwbeheersysteem gekoppeld aan de toerenregeling van de ventilatoren. Deze regeling kan niet alleen gebruikt worden voor het aan/uitzetten van de ventilatie, maar ook om de capaciteit van de ventilatie aan te passen.

Vaak is een combinatie met een weekschakeling of overwerktimer zinvol:

• Weekschakeling
  Door een schakelaar te gebruiken met een weekschakeling is het mogelijk om in te spelen op afwijkende werktijden in een gebouw (bijv. het weekend).
• Overwerktimer
  Plaats in situaties met incidenteel afwijkende gebruikstijden aanvullend een overwerktimer. Als behoefte is aan ventilatie buiten de normale gebruikstijden, kan door het bedienen van de overwerktimer, de ventilatie voor een bepaalde (extra) periode worden ingeschakeld. Een overwerktimer werkt als een soort ‘kookwekker’. Na afloop van de ingestelde periode schakelt de ventilatie automatisch uit.

Toepasbaarheid

De maatregel is van toepassing op gebouwen / ruimten:

1. waar ventilatoren altijd aan staan (bijvoorbeeld toiletten), maar waar niet volcontinu behoefte is aan ventilatie
2. met een wisselende behoefte aan ventilatie (denk aan leslokalen en vergaderruimtes)
3. waar geen verwarming en koeling middels ventilatielucht is (al kan dat buitenwerktijden ook vaak minder intensief).

Alle regelingen zijn te gebruiken in combinatie met een ventilator met een aan-/uitregeling. Als de ventilatie traploos of in stappen moet worden teruggeregeld moet de ventilatie daarvoor geschikt zijn. Zie daarvoor maatregel Capaciteitsregeling ruimteventilatie.

Milieu aspecten

Besparing van 10 tot 25% op het elektriciteitsverbruik van de betreffende ventilator(en). Per m³/hr debiet wordt naar schatting 3 m³ gas bespaard en 13 kWh per jaar.

Dit levert ook een besparing op het gasgebruik omdat minder warmte wordt afgevoerd. Per jaar bespaart een ventilator die een uur wordt uitgeschakeld per m³ niet afgezogen lucht circa 0,00025 m³ gas. Zo ook koeling.

Rekenvoorbeeld
Een ventilator voert 1.000 m³ lucht per uur naar buiten af. De ventilator draaide continu (ofwel 8.760 uur per jaar) en wordt nu alleen tijdens kantooruren ingeschakeld. Dit komt overeen met circa 2.500 uur per jaar. De ventilator is circa 6.260 uur minder ingeschakeld). De jaarlijkse besparing bedraagt dan circa 1.500 m³ gas.

Let op: de genoemde besparing valt lager uit, zodra de aangevoerde lucht met een warmteterugwinunit wordt voorverwarmd.

Financiële aspecten

Een klokregeling voor het ventilatiesysteem kost op zowel zelfstandig als natuurlijk moment naar schatting € 3 euro per m³/hr debiet. Kosten 2023. Deze maatregel verdient zich binnen vijf jaar terug.

De precieze terugverdientijd is afhankelijk van het vermogen van de ventilator, de lengte van de periodes waarin die uitgezet kan worden en de discipline van de gebouwgebruikers.

1. Een tijdklok met weekprogramma (220V) kost € 10 tot € 40.
2. Een aanwezigheidsschakelaar kost rond € 100.
3. Een CO₂-opnemer met regelaar kost € 500 tot € 1.500.

Als een hoogwerker nodig is, of een driefasenventilator aanwezig is, zijn er mogelijk extra kosten.

Aanvullende informatie

Erkende maatregel voor energiebesparing

Het Activiteitenbesluit schrijft voor dat locaties die aan bepaalde voorwaarden voldoen verplicht zijn rendabele energiebesparende maatregelen te nemen. Deze maatregel is (onder voorwaarden) rendabel ofwel erkend. Een maatregel is erkend op een zelfstandig moment (“Direct uitvoerbaar? Ja”) of op een natuurlijk moment (bij vervanging/renovatie) en soms afhankelijk van de situatie. Lees meer in de maatregel Voldoe aan (erkende) maatregelen uit Activiteitenbesluit. Op de website van RVO kan je de volledige Erkende Maatregelenlijst (EML) 2023 downloaden met daarbij de technische en economische randvoorwaarden.

Energiezuinige technieken moeten goed beheerd worden om te besparen wat mogelijk is. Daarom heeft de overheid voor alle erkende energiemaatregelen aangegeven welk doelmatig beheer en onderhoud (DBO) nodig is. Beoordeel jaarlijks of de techniek nog goed functioneert. Lees meer in de tip Jaarlijks doelmatig beheer en onderhoud van (erkende) energiemaatregelen.

Bronnen: Stichting Stimular, Erkende Maatregelenlijst 2019, Erkende Maatregelenljst 2023 en Informatiebank