Beschrijving: wat is CO2-compensatie?
Klimaat- of CO2-compensatie is het compenseren van de effecten van CO2-uitstoot. Compensatie is de laatste stap op weg naar klimaatneutraal ondernemen. Voer voor je gaat compenseren eerst de volgende stappen uit:
- Preventie, dat wil zeggen beperk het energieverbruik door bijvoorbeeld energie te besparen of minder vliegreizen te maken.
- Duurzame energie gebruiken, zoals zelf opwekken met zonnepanelen of het inkopen van groene elektriciteit of duurzame voertuigbrandstoffen.
Compensatie zet je in als extra besparen, duurzaam opwekken en duurzaam inkopen (nog) niet mogelijk zijn.
CO2-credits, CO2-certificaten, bomen planten
Het compenseren van vrijgekomen CO2 kan op meerdere manieren:
- CO2-reductie: projecten ondersteunen die elders (buiten je eigen waardeketen) CO2 besparen. Voorbeelden zijn een nieuw windpark of schonere kooktoestellen.
- CO2-verwijdering: Projecten ondersteunen die CO2 volledig verwijderen uit de cyclus (denk aan CO2-afvangen / CO2-opslag).
- CO2-vastlegging: Projecten ondersteunen die broeikasgassen vastleggen, bijvoorbeeld in groeiende bossen. Bomen hebben voor hun groei kooldioxide (CO2) nodig die ze uit de lucht halen. Op die manier compenseren ze de uitstoot van CO2.
Betrouwbaarheid van compenseren
Niet alle projecten voor klimaatcompensatie zijn betrouwbaar. Er zijn projecten die zonder gelden vanuit compensatie toch wel uitgevoerd zouden worden; deze projecten zijn niet additief en voorkomen geen extra CO2-uitstoot. Bij projecten die ontbossing voorkomen, is het moeilijk te beoordelen welk deel zonder het project daadwerkelijk ontbost zou worden. Ook zijn er dubieuze projecten (waarbij eerst extra uitstoot wordt veroorzaakt die vervolgens wordt verminderd met geld voor CO2-compensatie). Ten derde is het soms lastig om te controleren of de reductie daadwerkelijk plaats heeft gevonden. Als de schonere kooktoestellen (cook stoves) in de praktijk naast de vervuilende houtovens worden geïnstalleerd, vindt er geen reductie plaats. Bij het planten van bomen is het sowieso niet te controleren of de wetenschappelijke theorie van te verwachten CO2-reductie klopt met de praktijk. Daar komt bij dat de vastlegging blijvend moet zijn.
Kies in ieder geval voor compensatie met keurmerk
Door CO2-credits te kopen met een keurmerk zoals Gold Standard, Plan Vivo, VCS of Fairtrade Klimaat Standaard kies je voor projecten waar de betrouwbaarheid van de projecten volgens nauwkeurige standaarden gecontroleerd wordt. Dergelijke credits hebben vaak als aanvullend doel om ook een positieve sociale impact te maken (voornamelijk in ontwikkelingslanden).
NB: Volgens de Europese richtlijn tegen greenwashing (Empowering Consumers for the Green Transition: ECGT) mogen bedrijven alleen nog claimen dat een product klimaatneutraal is als dit goed onderbouwd is en de compensatie afkomstig is van gecertificeerde systemen (zoals bovengenoemd).
Compensatie meestal niet in eigen land
In principe is het door bepalingen in het Kyoto-protocol niet mogelijk om te investeren in CO2-credits in eigen land. Uiteraard is het wel mogelijk om te investeren in bos in eigen land. Bomen in Nederland nemen even goed CO2 op, alhoewel het bos iets minder snel groeit dan bos in de tropen. Het voordeel is dat de compenserende maatregel tastbaar is. Je kunt de locatie dan ook eenvoudiger bezoeken, bijvoorbeeld met medewerkers of stakeholders.
Toepasbaarheid CO2-compensatie
Altijd toepasbaar. Compensatie is alleen geloofwaardig als je eerst stappen hebt genomen om energie te besparen en duurzame energie toe te passen én als je dit onderbouwt met een duidelijke footprint.
Compenseren heeft als aanvullend effect dat het de bewustwording binnen het bedrijf vergroot. Daarbij kan het werken als een CO2-prijs omdat de kosten van compensatie een prikkel kunnen zijn om CO2 te gaan reduceren.
Milieu-aspecten van CO2-uitstoot compenseren
CO2-compensatie is geen langetermijnoplossing voor het klimaatprobleem. Om klimaatverandering effectief aan te pakken, moet ook de uitstoot van CO2 worden verlaagd.
Compensatie via betrouwbare credits helpt andere landen wel om zich duurzaam te ontwikkelen met een lagere CO2-uitstoot.
Klimaatcompensatieprojecten hebben naast CO2-reductie vaak ook andere (milieu)voordelen, denk aan:
- Het aandeel duurzame energie in de totale energievoorziening stijgt
- Het oppervlakte duurzaam bos neemt toe (en de biodiversiteit)
- Betere leefomstandigheden voor kwetsbare gemeenschappen
Financiële aspecten: wat kost CO2-compensatie?
Op de websites van de aanbieders kan je uitrekenen wat klimaatcompensatie kost. De kosten lopen uiteen van 10 tot 45 euro per ton CO2 (2025). De prijs is afhankelijk van (de kosten van) het compensatieproject.
Aanvullende informatie
Discussie over gebruik term ‘compensatie’
Omdat (ook bij Gold Standard credits) de zekerheid van de ingekochte CO2-reductie nooit 100% gegarandeerd kan worden, is er discussie of de term ‘compensatie’ wel gerechtvaardigd kan worden. De KLM mag om deze reden de termen ‘CO2-neutraal’ en ‘CO2ZERO’ niet meer gebruiken voor CO2-compensatie bij vluchten; het zou misleidend zijn. Er is echter geen goede vervangende term voor ‘compensatie’ die het principe van het instrument uitlegt.
Garanties van Oorsprong van groene stroom
Het inkopen van Garanties van Oorsprong (GVO’s) lijkt op compensatie omdat, maar in feite koop je hiermee een fysiek product in. Lees verder over GVO’s en groene stroom inkopen.
Garanties van Oorsprong van groene stroom
Het inkopen van Garanties van Oorsprong (GVO’s) om CO2-emissies van grijze stroom te compenseren is ook een vorm van klimaatcompensatie. Lees verder over GVO’s en groene stroom inkopen.
Wegwijzer klimaatneutraal
Lees meer over hoe je CO2-compensatie kunt inzetten in jouw route naar klimaatneutraal in de Wegwijzer Klimaatneutraal ondernemen van Stimular.
Bronnen: “Stichting Stimular”: https://www.stimular.nl, Groenbalans