Beschrijving: diverse soorten glas en kozijnen
Enkel en oud dubbel glas isoleert slecht. Vervang enkel glas en ouderwets dubbel glas door hoog-rendementsglas, minimaal HR++-glas. Als het technisch mogelijk is in de bestaande kozijnen, doe dit dan als je nog minstens 10 jaar in het gebouw blijft. Bij voorkeur op het moment van schilderen, als er toch al een steiger staat. Kies, als ook kozijnen vervangen worden, in gebouwen met hoge binnentemperaturen (bijv. zorg of zwembad) of lange gebruikstijden (bijv. detailhandel) liever voor HR+++-glas en bijbehorende goed geïsoleerde kozijnen. Vervang enkel glas in monumenten door beter isolerend monumentenglas.
Isolatiewaarde glas (Ug)
De isolatie van glas wordt uitgedrukt met een warmtedoorgangswaarde of U-waarde (in W/m2K). Hoe beter de isolatie van het glas, hoe lager de U-waarde. Dubbel glas heeft een U-waarde van gemiddeld 3,0 W/m2K. De U-waarde van HR++-glas is 1,2 W/m2K of minder. HR+++-glas heeft een U-waarde van 0,5 tot 0,9 W/m2K.
Voor oud dubbel glas zal in veel situaties de U-waarde verslechterd zijn, omdat het glas al lang aanwezig is en dus versleten. Ook voor HR-glas en HR+-glas zal dit in veel situaties het geval zijn.
HR++-glas
HR++-glas ziet er vrijwel hetzelfde uit als traditioneel dubbel glas, maar isoleert beter. Dit komt door een warmte reflecterende metaal(oxide)laag op de binnenzijde van het buitenste glasblad en soms door een speciale gasvulling (argon).
HR++-glas is te herkennen aan de weerspiegeling van de vlam van een aansteker. Er zijn 4 vlammen te zien. Bij gewoon dubbel glas hebben ze alle 4 dezelfde kleur. Bij HR++-glas heeft het tweede vlammetje een andere kleur (meestal blauw) door de coating. HR++-glas is 20 tot 26 mm dik.
HR++-glas beslaat aan de buitenzijde bij een lage buitentemperatuur in combinatie met een hoge luchtvochtigheid. Dit is niet te voorkomen.
Bron foto: RVO, Informatiebank Erkende Maatregelen 2023 .
HR+++-glas
HR+++-glas is driedubbel glas (ook wel drievoudig of triple glas) en heeft een extra glasplaat dus. Dit glas heeft de hoogste isolatiewaarde van alle soorten dubbel glas. De twee kamers kunnen vacuüm worden getrokken of gevuld met een edelgas. HR+++-glas weegt meer door de extra glasplaat.
Kies voor triple glas met kunststof afstandhouders (spacers). Afstandhouders zorgen dat meerlaagse beglazing op zijn plaats wordt gehouden en het gas tussen de ruiten niet ontsnapt. In oude ruiten zijn de spacers van aluminium gemaakt. Aluminium geleidt beter, en dus gaat er meer warmte verloren. Kunststof is echter niet gasdicht. Om te voorkomen dat het gas uit het glas ontsnapt, wordt een dun metalen laagje aangebracht op de kunststof spacer. Hierbij gaat de voorkeur uit naar een folie van RVS, dit geleidt slechter dan aluminium.
Bij HR+++-glas zijn er als weerspiegeling van de vlam van een aansteker nog meer vlammen te zien. Dit glas is 28 tot 36 mm dik.
Ook triple glas beslaat aan de buitenzijde bij een lage buitentemperatuur in combinatie met een hoge luchtvochtigheid. Dit is niet te voorkomen. Binnen bestaat ook het risico op condensatie. Binnen echter niet óp het glas (traditioneel de koudste plek waar condens neerslaat), maar op de plek die nu het koudste is. Daarom moet er goede ventilatie zijn en geen koudebruggen in de constructie.
Monumentenglas
Voor monumenten waar de vervanging van enkel glas de monumentale waarde aantast, zijn er diverse soorten beter isolerend monumentenglas beschikbaar. Dit is er zowel voor panden van voor 1900 tot 1960 (gebobbeld glas) als voor panden van na 1960.
- Monumentenglas met een coating. Dit enkel glas is te krijgen in verschillende diktes en isoleert veel beter dankzij de coating die op het glas is aangebracht. Deze coating reflecteert de warmte naar binnen, zodat deze niet verloren ga
- Dubbel glas voor monumenten. Daarnaast is er ook speciaal dubbel monumentenglas. Monumenten dubbel glas is zo’n 10 mm dik en heeft een vulling van kryptongas. Vacuümglas is nog dunner (tot al 6 mm dun). Het is dun genoeg om gebruikt te worden in bijna alle situaties.
Kozijnen, ook HR++- en HR+++-variant
Glas zit in kozijnen. De verhouding is 70 tot 80% glas en 20 tot 30% kozijn. Daarmee is de isolatiewaarde van het kozijn dus ook belangrijk. In onderstaande tabel staan U-waarden (W/m2K) voor combinaties van type glas en kozijn.
| Type glas | Glas | Kozijn gelamineerd hout met isolatie | Kozijn hout of kunststof | Kozijn metaal met thermische onderbreking | Kozijn metaal zonder thermische onderbreking |
| Enkel glas | 5,8 | 4,8 | 6,2 | ||
| Dubbel glas | 2,7 | 2,7 | 3,28 | 4,0 | |
| HR-glas | 2,0- | 2,3 | 2,75 | 3,6 | |
| HR+-glas | 1,6 | 2,0 | 2,5 | - | |
| HR++-glas | 1,2 | 1,35 | 1,7 | 2,2 | - |
| Triple glas | 0,9 | 1,1 | 1,5 | 2,0 | - |
Het plaatsen van HR++-glas in een bestaand houten kozijn is mogelijk als de sponningsdiepte minimaal 16 mm is (te maken). Dit gebeurt door door de kozijnen uit te frezen en opdeklatten te gebruiken. De kozijnen van draaiende delen moeten veelal wel vervangen worden.
In bestaande monumentale metalen kozijnen kan enkel glas veelal vervangen worden door beter isolerend monumentenglas.
In vrijwel alle andere gevallen moeten de kozijnen vervangen worden om beter glas te plaatsen. Kozijnen voor HR+++-glas zijn zwaarder uitgevoerd om het gewicht van het glas te kunnen dragen. Binnen de HR+++-kozijnen zijn er nog flinke verschillen in energiezuinigheid.
Zorg bij nieuwe kozijnen voor een goed kierdichting. Bij voorkeur door de kozijnen aan de constructie te plakken. Dat heeft een langere levensduur dan afdichting met kit.
Toepasbaarheid: wanneer enkel en dubbel glas vervangen?
Toepasbaarheid in de buitenschil van gebouwen
- Het vervangen van enkel of dubbel glas in ramen in bestaande houten kozijnen door HR++ glas staat op de erkende maatregelenlijst voor een natuurlijk moment.
- Enkel glas moet worden vervangen in verwarmde gebouwen. Dubbel glas in ruimtes met een temperatuur van ten minste 18 graden C.
- Een technische randvoorwaarde is dat het HR++-glas in het bestaande kozijn of raam kan worden geplaatst. Een tweede randvoorwaarde is dat bij een monument de monumentale status niet door de maatregel wordt aangetast.
- Voor glas vervangen is zelden een natuurlijk moment. Stimular adviseert enkel glas én dubbel glas in bestaande kozijnen te vervangen als je nog minstens 10 jaar in het gebouw blijft. Bij voorkeur op het moment van schilderen, als er toch al een steiger staat.
- Het Bouwbesluit eist dat – bij nieuwbouw of renovatie waarvoor een bouwvergunning nodig is – deuren en ramen (glas en kozijn) een gemiddelde U-waarde hebben van 1,5 W/m2K. Normaal gesproken voldoen ramen met HR++-beglazing en een standaard houten of kunststof kozijn aan de gestelde eis. Voor deuren en aluminium kozijnen is het lastiger om aan deze eis te voldoen.
- Bij vervanging van een enkel onderdeel mag de U-waarde van de nieuwe constructie niet hoger zijn dan 2,2 W/m2K.
- Vervang slecht glas ook bij renovaties waar geen bouwvergunning nodig is.
- Uitzonderingen zijn onverwarmde ruimtes. In onverwarmde ruimtes verdient goed glas zich niet altijd terug. Let echter op: het komt vaak voor dat de functie verandert en er toch verwarming komt. Daar kan je maar beter op anticiperen!
Kies bij voorkeur voor ramen zonder ventilatieroosters en zorg – als nog niet aanwezig – voor balansventilatie met wtw.
Let op, met beter glas neemt de kans op oververhitting in de zomermaanden toe. Zonlicht kan wel de ruimte in, maar de warmte niet meer de ruimte uit. Zonwerend glas kan helpen oververhitting te voorkomen. Echter, het zorgt er ook voor dat (de warmte in) het zonlicht in de winter tegengehouden wordt. Buitenzonwering, overstekken of leilinden zijn energetisch een beter oplossing om oververhitting te voorkomen dan zonwerend glas.
Toepasbaarheid in andere toepassingen
- Pas ook HR++ toe in beglazing in scheidingswanden van koelcellen naar aangrenzende verwarmde ruimtes.
- Plaats direct HR++ in verwarmde ruimtes van zwembaden i.p.v. enkel glas.
Dit zijn beide erkende maatregelen.
Milieu aspecten: wat bespaart isolerend glas?
Een energieadviseur kan de besparing schatten op basis van huidige en toekomstige situatie en stookgedrag. Hieronder staan enkele vuistregels.
Energiebesparing HR++-glas in bestaande kozijnen
Bij het vervangen van enkelglas (Ug = 5,8 W/m2K) in bestaande houten kozijnen (Uf = 3,0 W/m2K) door HR++-glas (Ug = 1,2) is de besparing gemiddeld 26 m3 aardgas per m2 glas per jaar. In de 24-uurs zorg is dit 32 m3 per m2 per jaar.
Bij het vervangen van (standaard) dubbel glas (Ug = 3,2 W/m2K) is de besparing gemiddeld 8 m3 aardgas per m2 per jaar. In de 24-uurs zorg is dit 14 m3 per m2 per jaar.
Energiebesparing bij nieuwe kozijnen
Bij nieuwe kozijnen is de besparing zo’n 10% hoger als de huidige kozijnen van hout zijn en 20% hoger als de huidige kozijnen van metaal (met thermisch onderbreking) zijn. In metalen kozijnen zonder thermische onderbreking is de besparing nog hoger.
Bron foto: Kijk! Duurzaam! bij GGZ Delfland in opdracht van Expertisecentrum Verduurzaming Zorg .
Energiebesparing HR+++-glas en -kozijnen
Dit loont vooralsnog vooral in gebouwen met lange gebruikstijden en/of hoge binnentemperaturen (denk aan 24-uurs zorg, zwembaden). Aardgasreductie is 24 m3 per m2 raam. Uitgangssituatie is houten kozijnen (Uf = 3,0 W/m2K) met standaard dubbel glas (Ug = 3,2 W/m2K). De besparing is 1,8 maal zo groot als enkel glas aanwezig is, en 1,1 maal zo groot als de kozijnen van metaal zijn (met thermisch onderbreking) met (standaard) dubbel glas.
Energiebesparing bij koelcellen
In wanden van koelcellen bespaart deze maatregel ook op het elektriciteitsverbruik van de koelinstallatie. Bovendien koelt de aangrenzende verwarmde ruimte minder af, waardoor ook de stookinstallatie voor de ruimteverwarming minder hard hoeft te werken.
Financiële aspecten
Wat kost HR++ en HR+++-glas?
De kosten voor vervangen van glas in bestaande kozijnen (die uitgefreesd worden) zijn € 180 per m2 glas (Bron: Arcadis 2022).
Bij aanschaf van nieuwe kozijnen zijn er geen meerkosten: HR++ glas en -kozijn (Uw = 1,8) is standaard.
Meerkosten van HR+++-glas en -kozijnen t.o.v. HR++ zijn € 180 per m2 raam (glas+kozijn). Deze bestaan uit meerkosten voor HR+++ glas t.o.v. HR++ glas en meerkosten voor houten kozijnen geschikt voor HR+++ glas. De kosten voor het 1-op-1 vervangen van de kozijnen zijn hier niet in meegeteld. Bij aluminiumkozijnen zijn de meerkosten geringer, veelal zo’n € 50 per m2 raam.
Raadpleeg de kostenkengetallen van Arcadis voor meer gedetailleerde informatie. Je vindt er kosten voor kozijnen van diverse materialen, HR++- en HR+++-glas, en ook zonwerend glas.
Wat kost monumentenglas
Dun dubbel glas met kryptonvulling kost zo’n € 250 per m2. Vavuümglas kost minstens het dubbele.
Subsidies
HR+++-glas voor bedrijfsgebouwen staat op de Energielijst (2025, code 210402). Deze maatregel komt daarom, onder voorwaarden, in aanmerking voor Energie Investerings Aftrek (EIA). Ook vacuümglas valt onder deze code. Dit betekent dat je een extra bedrag ter grootte van 40% (2024) van het investeringsbedrag (inclusief montage) ten laste mag brengen van de winst. Zie voor meer informatie www.rvo.nl/eia.
Aanvullende informatie
Erkende maatregel voor energiebesparing
De Omgevingswet schrijft voor dat locaties die aan bepaalde voorwaarden voldoen verplicht zijn rendabele energiebesparende maatregelen (met een terugverdientijd van 5 jaar of minder) uit te voeren. Deze maatregel is (onder voorwaarden) rendabel ofwel erkend. Lees meer in de maatregel Voldoe aan (erkende) maatregelen uit Omgevingswet. Op de website van RVO downloadt je de volledige Erkende maatregelenlijst met de technische en economische randvoorwaarden.
Energiezuinige technieken moeten goed beheerd worden om te besparen wat mogelijk is. Zo moeten installaties goed ingeregeld, beheerd en onderhouden worden. Dit heet doelmatig beheer en onderhoud (DBO). Daarom heeft de overheid in iedere erkende energiemaatregel aangegeven welke DBO-actie nodig is om de maatregel optimaal te laten functioneren. Beoordeel jaarlijks of de techniek nog goed functioneert. Lees meer in maatregel Jaarlijks doelmatig beheer en onderhoud van (erkende) energiemaatregelen.
Bron: Stichting Stimular, www.davinciglas.eu, www.vanruysdael.com, Erkende Maatregelenlijst 2019, Erkende Maatregelenljst 2023 en Informatiebank